Giới thiệu về Nghề truyền thống sản xuất kẹo lạc Xuân Yên:
Thôn Phú Cường, thôn Thọ Phú xã Phú Xuân báo cáo tóm tắt quá trình hình thành và phát triển nghề làm Kẹo lạc truyền thống trên địa bàn xã như sau:
- Tóm tắt lịch sử hình thành
Người dân khu vực Xuân Yên - xã Phú Xuân rất tự hào với lịch sử hơn 100 năm làm nghề sản xuất kẹo lạc. Theo các cụ cao niên trong địa phương kể lại: Phú Xuân một thời được biết đến là nơi buôn bán giỏi trong huyện bởi có nghề làm kẹo lạc.
Trước Cách mạng tháng Tám, khu vực Xuân Yên xã Phú Xuân (trước sáp nhập xã Xuân Yên cũ) có tên là Yên Lãng, rất nổi tiếng với sản phẩm kẹo lưu hành rộng khắp các huyện lân cận, ngày đêm sáng đèn tấp nập người mua kẻ bán.
Người khởi tổ của nghề làm kẹo lạc là cụ Tổng, một người quê ở Vụ Bản, Nam Định vào đây sinh sống và phát triển nghề này trên đất Xuân Yên. Trước khi có nghề làm kẹo, Xuân Yên là vùng đất nghèo, người dân sinh sống theo kiểu "Bán nông, bán thương" (Vừa buôn bán, vừa làm nông nghiệp). Ngày đầu khởi nghề, chỉ vài gia đình làm, dần dần phát triển mấy chục hộ cùng làm nhỏ lẻ theo hộ gia đình với những nguyên liệu và dụng cụ thô sơ như con dao gạch, cái mâm gỗ…
Nguyên liệu làm kẹo lạc khởi tổ chỉ là: lạc và mật mía. Còn bây giờ cùng với sự phát triển của xã hội và sự sáng tạo, tư duy của con người, nguyên liệu chính làm kẹo lạc được người dân sử dụng là: lạc, vừng, đường trắng và mạch nha. Đây là những nguyên liệu chủ yếu được người dân trong làng hoặc các vùng lân cận làm ra. Do đặc trưng nguyên liệu tự nhiên và kỹ thuật làm nghề riêng nên sản phẩm kẹo lạc Xuân Yên – xã Phú Xuân có hương vị thơm ngon rất đặc trưng.
Tuy là một một sản phẩm dân giã của làng quê nhưng kẹo lạc Xuân Yên luôn được nhiều người dân quê hương ưa chuộng nhất là vào mỗi dịp Tết đến, Xuân về.
Nếu trước đây kẹo lạc Xuân Yên chỉ làm thủ công thì sản lượng đạt ít, mẫu mã đơn điệu chưa đáp ứng được nhu cầu cũng như thị hiếu của thị trường thì khoảng hơn 10 năm trở lại đây, cùng với sự phát triển của khoa học công nghệ người dân nơi đây đã đầu tư máy móc, trang thiết bị vào sản xuất, số lượng đã tăng lên gấp chục, gấp trăm lần, mẫu mã đa dạng, bắt mắt và nhiều chủng loại đáp ứng nhu cầu sử dụng của nhiều tầng lớp nhân dân trong và ngày càng mở rộng được thị trường tiêu thụ vào các tỉnh phía nam.
Vai trò của nghề làm Kẹo lạc truyền thống đối với đời sống, kinh tế, xã hội, văn hoá của các thôn trên địa bàn xã: Trong những năm qua nhân dân Xuân Yên xã Phú Xuân luôn tâm huyết với nghề làm kẹo, luôn xem đây là nghề sản xuất kinh doanh mang lại hiệu quả kinh tế cao, đồng thời giữ gìn được bản sắc văn hóa quê hương mà cha ông đã khởi tạo và để lại. Được sự quan tâm của các cấp ủy Đảng, chính quyền các cấp, sự chịu thương chịu khó của người dân nơi đây nên nghề làm kẹo lạc ngày càng được phát triển tạo thu nhập ổn định cho người dân.
Nhờ làm kẹo lạc, có những gia đình có nguồn thu nhập ổn định từ 150 -200 triệu đồng/năm, tạo công ăn việc làm cho nhiều người lao động có mức thu nhập từ 4 - 5 triệu đồng/người/tháng. Hiện trên địa bàn có nhiều hộ gia đình kinh tế khá giả nhờ làm Kẹo lạc. Có nhiều gia đình sản xuất và buôn bán lẹo lạc quanh năm. Tuy nhiên, trong các dịp Tết, các gia đình thường sản xuất nhiều hơn ngày thường do nhu cầu thị trường tăng cao.
Hiện có khoảng 20 hộ dân trên địa bàn xã thường xuyên sản kẹo lạc để bán, còn lại sản xuất theo thời vụ (từ tháng 8 đến tháng 12 âm lịch hàng năm)
- Quá trình phát triển:
- Giai đoạn từ năm 1920 - 1980: Giai đoạn này chủ yếu các hộ dân làm kẹo lạc bằng các vật dụng thủ công như: con dao gạch cắt kẹo, mâm gỗ và nguyên liệu chỉ là Lạc và mật mía (nguyên liệu do nhân dân trong xã làm ra). Kẹo được quấn túi bóng thủ công bằng bàn tay con người.
- Giai đoạn từ năm 1980 - 2000: Giai đoạn này, người dân đã biết sử dụng đường kính trắng, mạch nha thay thế mật mía nhưng vẫn sử dụng các vật dụng thủ công để nấu kẹo
- Giai đoạn từ năm 2000 - 2010: được sự quan tâm của Trung ương, của Tỉnh, đầu tư xây dựng cây cầu bê tông Hạnh Phúc và các tuyến đường liên huyện, liên tỉnh, giao thông đi lại thuận tiện, các loại xe ô tô vận tải, xe máy lưu thông dễ dàng tạo điều kiện thuận lợi cho người dân buôn bán, dịch vụ thương mại phát triển nhờ đó mà sản phẩm kẹo lạc Xuân Yên đã được đưa đi tiêu thụ ở ngoại tỉnh.
- Giai đoạn từ 2010 đến năm 2015: giai đoạn này, có một số hộ đã đầu tư máy móc hiện đại để sản suất như máy rang lạc, máy cắt kẹo, máy quấn túi bóng kẹo, máy đóng gói… và tạo việc làm cho khoảng 30 lao động, thu nhập ổn định từ 3,5 đến 4 triệu đồng/tháng
- Giai đoạn từ 2015 đến nay: Giai đoạn này, sản lượng kẹo lạc mà các hộ sản xuất thường xuyên tăng lên, hàng năm khoảng hơn 20 hộ làm kẹo lạc; sản lượng trung bình mỗi hộ sản xuất khoảng 01 tạ/ngày, đặc biệt vào các dịp lế, tết có hộ sản xuất từ 1,5 tạ đến 2 tạ/ngày như hộ gia đình anh Dương Văn Giang ( thôn Thọ Phú), Anh Hùng Xuân (thôn Thọ Phú), anh Biên Thìn (thôn Phú Cường), ông Chính Tiệp (thôn Phú Cường), ông Oanh (thôn Phú Cường) …vào dịp tết số lượng hộ sản xuất kẹo càng nhiều,mục đích vừa bán và phục vụ gia đình ăn tết và làm quà tết cho bạn bè, người thân. Nhờ làm kẹo lạc, có những gia đình có nguồn thu nhập ổn định 150-200 triệu đồng/năm, tạo công ăn việc làm cho hàng trăm công nhân có mức thu nhập từ 4 - 5 triệu đồng/người/tháng.
Về với Thọ Xuân, đi qua cây cầu mang tên Hạnh Phúc, rẽ trái quý khách đã Đến với Xuân Yên xã Phú xuân, vừa đến đầu làng quý khách sẽ cảm nhận ngay mùi thơm đặc trưng của kẹo lạc. Nhất là vào dịp gần tết, mọi người, mọi nhà đua nhau sản xuất để phục vụ nhân dân trong và ngoài tỉnh.
Chất lượng Kẹo lạc Xuân Yên được khách xa gần ủng hộ bởi hương vị đặc trưng ngọt thanh và giòn tan. Điều đặc biệt hơn là vào tháng 12/2019 kẹo lạc Đức Giang của công ty TNHH Đức Giang, tại địa chỉ thôn 6 xã Xuân Yên (nay là thôn Thọ Phú xã Phú Xuân) đã được Hội đồng thẩm định của UBND tỉnh công nhận là sản phẩm OCOP 3 sao công nhận ngày 23/12/2019; Điều này càng khẳng định chất lượng của sản phẩm hơn. Phát huy nghề truyền thống quê hương hiện nay UBND xã đang đề xuất nghề làm kẹo lạc Xuân Yên trở thành nghề truyền thống của địa phương.
- Chấp hành các quy định của pháp luật:
Trong những năm qua cùng với sự đồng lòng, đoàn kết, nổ lực, phấn đấu của nhân dân trong thôn và sự quan tâm trong công tác lãnh chỉ đạo của cấp ủy Đảng, Chính quyền địa phương. Các hộ sản xuất kẹo lạc thôn Thọ Phú, Đông Thành, Phú Cường tích cực kinh doanh, sản xuất, thi đua phát triển kinh tế góp phần xây dựng xã Phú Xuân ngày càng thay da đổi thịt. Lấy thế mạnh khai thác và phát huy nghề truyền thống như một chiến lược phát triển bền vững gắn với cộng đồng dân cư. Đồng thời giữ gìn những nét đặc trưng riêng mang đậm bản sắc văn hóa dân tộc.
Nhìn chung, các hộ gia sản xuất kẹo lạc trên địa bàn xã luôn luôn chấp hành tốt các chủ trương, chính sách của Đảng, Pháp luật của Nhà nước, các quy định của Pháp luật có liên quan như: Chấp hành tốt các tiêu chí về an toàn vệ sinh thực phẩm (ATVSTP), chấp hành tốt hương ước thôn văn hóa và các quy định của cơ quan cấp trên, luôn nêu cao ý thức trách nhiệm cộng đồng trong việc phát triên kinh tế gắn với bảo vệ môi trường, xây dựng đời sống văn hóa cơ sở từ đó góp phần nâng cao đời sống văn hóa, kinh tế cho người dân địa phương.
Thực hiện các nghĩa vụ đối với địa phương, nhà nước: Thực hiện đầy đủ nghĩa vụ với địa phương và nhà nước.
Để bảo tồn và phát huy nét đẹp văn hóa mang đạm bản sắc dân tộc vùng miền, ngoài sự phấn đấu vươn lên của mỗi người dân thì rất cần có sự chung tay góp sức, sự hỗ trợ của các cấp chính quyền và các tổ chức trong và ngoài nước. Người dân Xuân Yên xã Phú Xuân rất mong sẽ có quy hoạch phát triển cùng với những định hướng, chính sách phù hợp, đầu tư tập trung để phát triển nghề làm kẹo lạc về quy mô và chất lượng ngày một được nâng cao.
Trên đây là báo cáo tóm tắt quá trình hình thành và phát triển của nghề kẹo lạc Xuân Yên của các hộ trên địa bàn xã. Rất mong nhận được sự quan tâm của các cơ quan chức năng quan tâm, xem xét công nhận nghề truyền thống làm kẹo lạc Xuân Yên xã Phú Xuân./.
